İlahiyat Alanında Etkili Prompt Yazma Kılavuzu

Ne istediğinizi açıkça belirtin. Modelin yanlış yorumlamalarını önlemek için isteğinizi net bir şekilde ifade edin.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Mistik bir şeyler anlat.”
Neden Yanlış: Bu istem çok genel ve belirsizdir. Hangi dinin mistisizmi, hangi dönem veya hangi kavram hakkında bilgi istediğiniz açık değildir. Bu yüzden, modelin verdiği yanıt tamamen rastgele ve beklentinizi karşılamayabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Hristiyanlıkta üçlü birliğin (teslis) teolojik anlamı ve tarihsel gelişimi hakkında bilgi verir misin?”
Neden doğru: Bu istem çok daha spesifiktir. Belirli bir konu (Hristiyanlık) ve bu konunun belirli bir yönü (üçlü birlik kavramının teolojik anlamı ve tarihsel gelişimi) hakkında bilgi isteniyor. Bu, modele ne üzerinde odaklanması gerektiğini açıkça belirtir ve daha alakalı ve detaylı bir yanıt almanızı sağlar.

İstediğiniz bilginin veya yanıtın detay düzeyini belirtin. Örneğin, bir konu hakkında genel bir özet mi istiyorsunuz, yoksa detaylı bir analiz mi?

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Kitab-ı Mukaddes hakkında bilgi ver.”
Neden Yanlış: Bu istem, Kitab-ı Mukaddes hakkında ne tür bir bilgi istediğinizi belirtmiyor. Genel bir giriş mi arıyorsunuz, belirli bir kitabın analizi mi, yoksa belirli bir teolojik temanın farklı kitaplardaki işlenişi üzerine mi odaklanmak istiyorsunuz? Bu belirsizlik, modelin konu hakkında genel ve belki de istediğinizden farklı bilgiler vermesine neden olabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Tevrat’ın Yaratılış (Genesis) bölümündeki yaratılış anlatısının teolojik yorumları üzerine kısa bir özet yapabilir misin?”
Neden doğru: Bu istem, Kitab-ı Mukaddes’in belirli bir bölümünün (Tevrat, Yaratılış) belirli yönlerine (yaratılış anlatısının teolojik yorumları) odaklanılmasını ve bunların kısa bir özetini istediğinizi belirtiyor. Bu, modele hangi bilgilere odaklanması gerektiğini net bir şekilde gösterir ve istediğiniz türde bir yanıt almanızı sağlar.

İstediğiniz bilgi veya yanıt için gerekli bağlamı sağlayın. Bu, modelin daha doğru ve alakalı yanıtlar vermesine yardımcı olur.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Dini çatışmaları nasıl çözeriz?”
Neden Yanlış: Bu soru çok genel ve spesifik bir bağlam sağlamıyor. Hangi dini çatışmadan bahsedildiği, coğrafi veya tarihsel bağlam, çatışmanın nedenleri veya etkilediği gruplar gibi önemli detaylar eksiktir. Bu eksiklikler, modelin genel ve muhtemelen işe yaramaz bir yanıt vermesine yol açabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Orta Çağ’daki Haçlı Seferlerinin Hristiyan-Müslüman ilişkileri üzerindeki uzun vadeli etkileri nelerdir?”
Neden doğru: Bu soru, belirli bir tarihi olayı (Haçlı Seferleri) ve arzu edilen analizin odak noktasını (Hristiyan-Müslüman ilişkileri üzerindeki uzun vadeli etkileri) net bir şekilde belirtiyor. Bu bağlamın sağlanması, modelin daha doğru ve detaylı bir yanıt vermesine olanak tanır.

Eğer belirli bir format veya yapı istiyorsanız (örneğin, liste formatında, belirli bir yazı stiliyle), bunu da belirtin.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Farklı dinlerde ölüm sonrası yaşam inançları nelerdir?”
Neden Yanlış: Bu soru, modelden ne tür bir yanıt beklediğinizi belirtmiyor. Liste formatında mı, paragraf şeklinde mi, yoksa başka bir biçimde mi bilgi istediğinizi açıklamıyorsunuz. Bu durumda, modelin verdiği yanıt, beklentinizle uyuşmayabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Başlıca dünya dinlerindeki (İslam, Hristiyanlık, Budizm) ölüm sonrası yaşam inançlarını madde madde listeler misin?”
Neden Doğru: Bu soru, modelden belirli bir format (madde madde liste) istediğinizi net bir şekilde belirtiyor. Bu, modele net bir yönlendirme sağlar ve istediğiniz türde bir yanıt almanızı kolaylaştırır.

Eğer geniş ve derinlemesine cevaplar istiyorsanız, açık uçlu sorular sorun.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Hz. Muhammed nerede doğmuştur?”
Neden Yanlış: Bu soru kapalı uçlu bir sorudur ve yalnızca kısa ve spesifik bir cevap gerektirir (“Mekke”). Geniş ve derinlemesine bir tartışma veya analiz sağlamaz.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “İslam Peygamberi Hz. Muhammed’in hayatının modern Müslüman toplumlarının etik değerleri üzerindeki etkileri nelerdir?”
Neden doğru: Bu soru açık uçludur ve geniş kapsamlı bir cevap gerektirir. Konu hakkında derinlemesine bilgi ve analiz sunma potansiyeline sahiptir, bu da daha zengin ve ayrıntılı bir tartışma sağlar.

Birkaç farklı sorunuz varsa, bunları tek bir uzun prompt yerine ayrı ayrı sorarak daha net yanıtlar alabilirsiniz.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Semavi dinlerde vahyin doğası, peygamberlik kavramı ve kutsal metinlerin yorumlanması hakkında bilgi verir misin?”
Neden Yanlış: Bu soru, çok sayıda farklı alt konuyu tek bir prompt içinde barındırıyor. Vahyin doğası, peygamberlik kavramı ve kutsal metinlerin yorumlanması geniş konular olup, her biri kendi başına detaylı bir açıklamayı gerektirir. Böyle bir durumda, modelin her bir alt konuya yeterince odaklanması ve kapsamlı yanıtlar vermesi zorlaşabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru 1: “Semavi dinlerde vahyin doğası nedir?”
Soru 2: “Bu dinlerde peygamberlik kavramı nasıl ele alınır?”
Soru 3: “Semavi dinlerin kutsal metinlerinin yorumlanmasına yönelik temel yaklaşımlar nelerdir?”
Neden Doğru: Bu yaklaşımda, her bir alt konu ayrı ayrı soruluyor. Böylece, her bir soruya daha odaklı ve detaylı yanıtlar alınabilir. Ayrıca, bu yöntem, her konunun kendi içinde daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur.

Eğer belirli bir türde bir çıktı istiyorsanız, örnek veya model olarak kullanabileceğiniz bir şey sağlamak faydalı olabilir.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Bana bir vaaz metni yaz.”
Neden Yanlış: Bu istem, ne tür bir vaaz metni istediğinizi veya metnin hangi bağlamda (konu, hedef kitle, stil) olması gerektiğini belirtmiyor. İstem çok genel olduğu için, modelin verdiği yanıt beklentilerinizi karşılamayabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Bana ‘Sabrın Önemi’ konulu bir Cuma vaazı metni taslağı yazabilir misin? Metin, ayet ve hadislere atıf yapmalı ve güncel yaşamdan örnekler içermelidir.”
Neden Doğru: Bu istem, belirli bir türde (Cuma vaazı taslağı) ve belirli bir amaçla (‘Sabrın Önemi’ konulu) bir çıktı istediğinizi açıkça belirtiyor. Ayrıca, metnin hangi özelliklere (ayet ve hadislere atıf, güncel örnekler) odaklanması gerektiğini de belirtiyor. Bu, modele net bir yönlendirme sağlar ve istenen türde ve içerikte bir çıktı elde etme olasılığını artırır.

Aldığınız yanıtlar üzerine düşünün ve gerekiyorsa daha iyi sonuçlar elde etmek için promptunuzu ayarlayın.

Yanlış Kullanım Örneği:
Durum: ChatGPT, belirli bir dini ritüel hakkında yetersiz veya yanlış bilgi verdiğinde, hiçbir geribildirim vermeden veya soruyu yeniden düzenlemeden aynı veya benzer bir soru tekrar sorulur.
Neden Yanlış: Modelin verdiği yanıta yönelik herhangi bir geribildirim sağlamamak veya
soruyu yeniden düzenlememek, modelin daha doğru veya yararlı bilgi sağlamasına
yardımcı olmaz. Bu durum, aynı türde hatalı veya yetersiz yanıtların tekrar edilmesine yol
açabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Durum: ChatGPT, belirli bir dini ritüelin anlamı hakkında kısmen yanıt verdi ancak
sembolizmi gibi bazı önemli noktaları atladı. Kullanıcı, eksik bilgileri belirtir ve ritüelin
sembolizmi ile tarihsel bağlamdaki anlamı üzerine daha spesifik bir soruyla tekrar sorar.
Neden Doğru: Bu yaklaşımda, kullanıcı modelin verdiği yanıta yönelik geribildirim sağlıyor
ve daha net bir yanıt alabilmek için sorusunu yeniden düzenliyor. Bu, modelin daha doğru
ve tam bir yanıt vermesine yardımcı olur ve etkileşimin kalitesini artırır.

Gereksiz uzunluk ve karmaşıklıktan kaçının. Eğer basit bir şekilde ifade edilebilecek bir şey
varsa, fazla detay eklemek yerine doğrudan noktaya gidin.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Ben uzun süredir dini çoğulculuk üzerine çalışıyorum ve bu konuda çeşitli makaleler
ve kitaplar okudum. Şimdi, modern toplumlardaki dini çeşitliliğin artışının temelinde yatan
sosyolojik ve kültürel faktörler hakkında bilgi almak istiyorum. Ayrıca, bu durumun farklı
dini gruplar arasındaki etkileşime nasıl yansıdığını ve karşılaşılan zorluklar ile potansiyel işbirliği alanlarını da anlamak istiyorum. Bana bu konular hakkında kapsamlı bir bilgi
verebilir misin?”
Neden Yanlış: Bu soru, gereksiz yere uzun ve birden fazla detay içeriyor. Anahtar bilgiler
arasında kaybolma riski var ve bu da modelin odaklanmasını zorlaştırabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Modern toplumlarda dini çoğulculuğun sosyolojik nedenleri ve farklı dini gruplar
arası etkileşim üzerindeki etkileri nelerdir?”
Neden doğru: Bu soru, net ve özdür. İstenen bilgiyi açık bir şekilde ifade ediyor ve gereksiz
detaylardan kaçınıyor. Bu, modelin daha odaklanmış ve doğrudan yanıt vermesini sağlar.

Sorunuzu veya isteğinizi, modelin yanıtının kimler tarafından okunacağını düşünerek
şekillendirin. Örneğin, teknik olmayan bir kitle için dini jargon kullanmaktan kaçının
veya bir öğrenci için karmaşık akademik tartışmalardan kaçının.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Metafiziksel ontolojide cevher ve araz kavramlarını açıklayabilir
misin?”
Neden Yanlış: Eğer bu soru, İlahiyat veya Din alanında teknik bilgisi olmayan
genel bir kitleye yönelikse, teknik terimler ve kavramlar kafa karıştırıcı
olabilir. Bu durum, hedef kitleyi dikkate almamaktadır.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Din felsefesi nasıl çalışır ve günlük hayatımızda neden önemlidir?”
Neden doğru: Eğer hedef kitle teknik olmayan kişiler ise, bu soru din
felsefesini anlamaları için daha basit ve anlaşılır bir dil kullanıyor. Soru,
konuyu daha genel bir perspektiften ele alıyor ve teknik detaylara girmekten
kaçınıyor.

Bazen modelin verdiği ilk yanıt tam olarak beklentinizi karşılamayabilir. Bu durumda,
farklı açılardan sorular sorarak veya farklı ifadeler kullanarak esnek olmak faydalı
olabilir.

Yanlış Kullanım Örneği:
Durum: Model, belirli bir dini ritüelin anlamı hakkında yetersiz bir yanıt verdi.
Tepki: Kullanıcı aynı soruyu tekrar tekrar sorar veya modelin yetersiz yanıtına
hayal kırıklığı ile tepki gösterir.
Neden Yanlış: Modelin verdiği yanıt yetersiz olduğunda, aynı soruyu
tekrarlamak genellikle daha iyi bir sonuç üretmez. Esnek yaklaşım ve farklı
açılardan sorular sormak daha etkili olabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Durum: Model, belirli bir dini ritüelin anlamı hakkında yetersiz bir yanıt verdi.
Tepki: Kullanıcı soruyu yeniden formüle eder: “Bu dini ritüelin Orta Çağ’daki
sembolik anlamı ve toplumsal işlevi nelerdir?”
Neden doğru: Burada kullanıcı, modelin verdiği genel yanıta esnek bir şekilde
yaklaşıyor ve daha spesifik bir soruyla yanıtı derinleştiriyor. Bu, modelin daha
odaklanmış ve detaylı bir yanıt vermesine yardımcı olabilir.

Özellikle belirli bir konu hakkında bilgi istiyorsanız, kendi araştırmanızı yapmak ve bu
bilgiyi sorunuzu oluştururken kullanmak, daha alakalı ve doğru yanıtlar almanıza
yardımcı olabilir.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Din nedir?”
Neden Yanlış: Eğer zaten din hakkında bazı temel bilgilere sahipseniz, bu soru
çok genel olabilir ve öğrenmek istediğiniz özel bilgileri kapsamayabilir. Bu
durumda, daha derin veya özel bilgiler sormak daha etkili olabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Küresel dinler tarihi içinde monoteizm kavramının evrimi ve farklı
geleneklerdeki (İslam, Hristiyanlık, Yahudilik) görünümleri nelerdir?”
Neden Doğru: Bu soru, önceden yapılmış araştırmaya dayanarak daha
spesifik ve derinlemesine bilgi talep ediyor. Eğer monoteizm kavramının
genel anlamını biliyorsanız, bu tür daha detaylı sorular daha bilgilendirici
yanıtlar almanıza yardımcı olabilir.

Bir konu hakkında önceden bilgi sahibi değilseniz, bunu belirtmek ve modelden
açıklayıcı bilgi istemek yararlı olabilir.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Teodise hakkında ne düşünüyorsun?”
Neden Yanlış: Eğer teodise kavramı hakkında hiçbir bilginiz yoksa, bu tür
genel bir soru, konunun karmaşıklığı ve teolojik doğası nedeniyle anlamsız
veya yetersiz yanıtlar almanıza neden olabilir. Ayrıca, bu soru modelin size
teodisenin temellerini açıklamasını sağlamayabilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Teodise kavramının temel prensipleri nelerdir ve farklı dini
geleneklerde (İslam, Hristiyanlık) bu problem nasıl ele alınır?”
Neden doğru: Bu soru, özellikle teodise hakkında temel bilgiye ihtiyacınız
olduğunu belirtiyor ve modelden bu konuda açıklayıcı bilgi sağlamasını
istiyor. Bu yaklaşım, konunun temel yönlerini anlamanıza yardımcı olacak
daha net ve anlaşılır bilgiler almanızı sağlar.

Sorularınızda öznel yargılar veya varsayımlar yerine objektif ifadeler kullanın. Öznel
yargılar, yanıtın tarafsızlığını ve doğruluğunu etkileyebilir.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Neden her dindar insan bu kadar geleneklerine bağlı?”
Neden Yanlış: Bu soru, her dindar insanın geleneklerine aşırı bağlı olduğu
yönünde bir önyargı içerir. Bu, öznel bir değerlendirme olup, yanıtın
tarafsızlığını ve genel geçerliğini etkileyebilir.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Farklı dini topluluklarda geleneklere bağlılığın sosyolojik ve teolojik
nedenleri nelerdir?”
Neden Doğru: Bu soru, objektif bir yaklaşım sergiler ve geleneklere bağlılığın
nedenlerini tarafsız bir şekilde sorgular. Bu, daha kapsamlı ve dengeli bir
yanıt almanızı sağlar.

Çok geniş ve kapsamlı konular, modelin odaklanmasını ve spesifik yanıtlar vermesini
zorlaştırabilir.

Yanlış Kullanım Örneği:
Soru: “Tüm dini metinlerdeki ortak temalar nelerdir?”
Neden Yanlış: Bu soru, son derece geniş ve kapsamlı bir konuyu ele alıyor.
Dünya üzerindeki tüm dini metinleri kapsayan ortak temalar bulmak hem
insan hem de yapay zeka için zorlayıcıdır ve genellikle çok genel veya
yüzeysel yanıtlar almanıza neden olur.
Doğru Kullanım Örneği:
Soru: “Kur’an’ın Mekke dönemine ait surelerindeki temel teolojik temalar
nelerdir?”
Neden doğru: Bu soru, daha spesifik ve odaklı bir konuya yöneliyor: Kur’an’ın
belirli bir dönemine ait surelerdeki temel teolojik temalar. Bu tür bir soru,
daha belirgin ve açıklayıcı yanıtlar almaya yardımcı olur ve modelin
odaklanmasını kolaylaştırır.